Hang Phượng Hoàng nằm ở trên núi Phượng Hoàng ở huyện Võ Nhai, cách thành phố Thái Nguyên 45km theo quốc lộ 1B (Thái Nguyên - Lạng Sơn). Dưới chân núi Phượng Hoàng là hang Suối Mỏ Gà. Núi Phượng Hoàng, hang Phượng Hoàng, hang Suối Mỏ Gà là một quần thể thắng cảnh đẹp vào bậc nhất của tỉnh Thái Nguyên với phong cảnh thiên nhiên hùng vĩ, hang động đẹp.

Núi Phượng Hoàng gắn với câu chuyện về đôi chim phượng hoàng. Theo huyền thoại thì ngày xưa trên núi có một đôi chim phượng hoàng sống rất hạnh phúc và chúng đã sinh được hai quả trứng. Ngày ngày, chim bố đi kiếm mồi cho chim mẹ nằm ấp trứng. Một ngày kia mải theo đàn chim mái mới, chim bố đã quên nhiệm vụ và không trở về. Rồi một hôm chợt nhận ra, nó quay trở về nhưng chim vợ đã hoá đá. Quá ân hận, chim bố nằm ở ngọn núi đối diện ngóng sang để mong người vợ trở lại trạng thái bình thường, nhưng đợi mãi nó cũng hoá đá. Từ đó núi mang tên Phượng Hoàng.

Từ chân núi Phượng Hoàng, leo qua con đường đá tai mèo sẽ tới hang Phượng Hoàng. Hang có 3 tầng: tầng thượng là hang Dơi, tầng giữa gọi là hang Sáng, tầng cuối gọi là hang Tối. Đẹp và rộng nhất có lẽ là hang Sáng. Ánh sáng từ cửa chiếu vào làm cho những nhũ đá trong hang lung linh, huyền ảo. Đứng trước những nhũ đá muôn hình vạn trạng, du khách thoả sức tưởng tượng: nào là hình người mẹ cõng con lên nương, nào là từng bầy người nguyên thuỷ đang săn đuổi thú, nào là hình đèn lồng ngàn tấn…

Dưới chân núi có hang Suối Mỏ Gà. Cửa hang rộng chừng 10m, có khe nước chảy từ trong hang ra. Phía trước hang có nhiều thác nước nhỏ nhiều bến tắm, nhiều mô đá hình ghế ngồi, đảo đá, nước mát trong, phong cảnh hữu tình. Sau khi du khách vãn cảnh trên núi Phượng Hoàng, suối nước và bến tắm hang Mỏ Gà là nơi dừng chân nghỉ ngơi, rửa chân tay, tắm mát lý tưởng, nhất là vào mùa hè oi bức. Tất cả tạo nên một thắng cảnh thiên nhiên thật hùng vĩ, thơ mộng thật hấp dẫn đối với du khách.

Không chỉ là một thắng cảnh thiên nhiên, hang Phượng Hoàng còn là một di tích lịch sử gắn liền với sự kiện ngày 27/11/1944, đội Cứu quốc quân II gồm 75 người cùng với 373 hộ gia đình rời bản lên núi chống sự khủng bố của thực dân Pháp. Lòng hang Phượng Hoàng khi đó trở thành một pháo đài vững chắc chống trả sự tấn công của giặc. Với trận địa súng kíp, mìn lưỡi cày, bẫy đá, nỏ, giáo mác và chiến thuật du kích đội cứu quốc quân đã gây thiệt hại nặng một tiểu đoàn giặc Pháp và tay sai có pháo binh yểm trợ.