Chùa Kim Liên là ngôi chùa nằm trên một doi đất bằng phẳng trong làng Nghi Tàm, phường Quảng An, quận Tây Hồ (trước là xã Quảng An, huyện Từ Liêm), thành phố Hà Nội. Vị trí chùa nhìn được ra Hồ Tây thơ mộng, kết hợp với quang cảnh linh thiêng chốn cửa thiền khiến ngôi chùa này được mệnh danh là “Bông sen vàng trên mặt nước Tây Hồ. Nơi đây được đánh giá là một trong 10 di tích kiến trúc cổ đặc sắc nhất Việt Nam không chỉ nổi tiếng bởi kiến trúc uy nghiêm mà còn cả về bề dày lịch sử hơn 500 năm từ thời nhà Lý, nhà Trần.

Lịch sử hình thành và phát triển chùa Kim Liên

Trước đây vào thời Lý, vua Lý Thần Tông (1128-1138) đã cho lập ở vị trí này một cung điện mang tên Từ Hoa. Từ Hoa công chúa, con gái vua Lý Thần Tông cùng các cung nữ đã trồng dâu, nuôi tằm, dệt vải tại đây. Khi công chúa qua đời, tại nền cũ của cung điện được dựng lên một ngôi chùa. Đến Trần, trại Tằm Tang đổi thành phường Tích Liên, ngôi chùa này cũng được mang tên là Đống Long. Sang thời Lê, chùa đổi tên thành Đại Bi. Tấm bia trong chùa dựng thời vua Lê Nhân Tông ghi rõ: “năm Thái Hòa thứ nhất (tức năm 1443) dựng chùa, gọi là chùa Đại Bi”. Năm 1771 đời Lê Cảnh Hưng, chùa được tu bổ trên quy mô lớn và được đổi thành Kim Liên Tự (chùa Kim Liên). Năm 1792 đời vua Quang Trung, chùa được xây dựng lại một số hạng mục. Sau 1 năm thì hoàn thiện với diện mạo cơ bản giống như hiện nay.

Kiến trúc độc đáo

Từ xa nhìn lại tam quan của chùa Kim Liên toát lên một vẻ đẹp thầm kín và kiêu hãnh với kiến trúc gỗ độc đáo: một hàng bốn cột gỗ tròn, bên trên có hệ con sơn đua rộng ra phía tầng dưới, thu hẹp dần ở tầng tên đỡ bộ vì mái với những tàu đao vút cong. Đôi cột cái ở giữa to cao nâng dải mái vươn lên tạo thành cổng lớn, cao rộng hơn hai cổng hai bên. Kiến trúc tam quan của chùa còn có những bức chạm nổi trên mặt gỗ với hình rồng, hình hoa lá tinh xảo, uyển chuyển.

Phong cách kiến trúc của chùa Kim Liên, có lẽ do ảnh hưởng từ nguồn cội là một vị trí cung điện và thờ một tôn thất nhà Lý, nên đượm dáng vẻ cung đình. Bố cục của chùa bao gồm một trục đối xứng từ tam quan đến nhà Tổ. Từ tam quan đi vào một khoảng sân dẫn vào ba nếp chùa xếp song song theo hình chữ "tam" (三), thứ tự từ chùa Hạ, chùa Trung quay mặt về hướng Tây đến chùa Thượng quay mặt về phía Đông. Ba lớp chùa được liên kết với nhau bằng tường gạch để trần có trổ cửa sổ tròn lồng chữ nhà Phật. Mái chùa Kim Liên lợp ngói với cấu trúc hai tầng theo kiểu chồng diêm. Mỗi nếp 8 mái, có tám tàu đao hình rồng uốn cong. Chân cột kê trên đá tảng chạm hình hoa sen cách điệu.

Bên trong chùa Kim Liên có nhiều pho tượng rất đẹp, các pho tượng Phật được bày thành hai lớp, trên cùng là bộ Tam thế, tiếp theo là tượng A-di-đà, tượng Quan Thế Âm và tượng Đại thế chỉ ở hai bên cùng A Nan Đà, Ca diếp là hai đại đệ tử của Đức Phật. Lớp dưới là Quân âm chuẩn đề, tượng Ngọc Hoàng, dưới cùng là tòa Cửu Long. Ngoài ra, chùa Kim Liên còn có tượng Tĩnh đô vương Trịnh Sâm, người đã cấp tiền hưng công tu tạo chùa năm Cảnh Hưng thứ 32 (1771). Các pho tượng đều mang phong cách điêu khắc thế kỷ 18-19.

Chùa Kim Liên được Bộ Văn hóa xếp hạng di tích lịch sử cấp quốc gia vào ngày 28 tháng 4 năm 1962. Chùa Kim Liên mang đến trải nghiệm vô cùng yên tĩnh và thanh bình, một danh lam thắng cảnh đại diện cho nền văn hóa lâu đời của Thủ đô Hà Nội. Đây không chỉ là điểm đến lý tưởng cho một ngày yên tĩnh mà còn để hòa mình vào dòng lịch sử nghìn năm văn hiến.