Cúc Phương chính thức trở thành vườn quốc gia đầu tiên của Việt Nam vào ngày 7 tháng 7 năm 1962. Rừng quốc gia Cúc Phương nằm ở khu vực Đông Bắc Bộ, tiếp giáp với vùng núi Tây Bắc và thuộc địa phận ba tỉnh Ninh Bình, Hòa Bình, Thanh Hóa. Với tổng diện tích là 22.408 ha, nơi đây có vẻ đẹp thiên nhiên thu hút và hệ sinh thái đa dạng. Ngoài ra, khu vực vườn quốc gia Cúc Phương cũng lưu lại nhiều giá trị văn hóa, lịch sử độc đáo.
Rừng quốc gia Cúc Phương được thiên nhiên ưu ái ban tặng hệ sinh thái đa dạng và phong phú. Nơi đây có tới 2234 loài thực vật bậc cao và rêu, 122 loài bò sát và lưỡng cư, 66 loài cá, gần 2000 loài côn trùng, 135 loài thú, 336 loài chim cư trú. Trong đó có nhiều loài được ghi vào sách đỏ, đây là điểm đến hấp dẫn cho những người yêu thiên nhiên. Rừng quốc gia Cúc Phương là một nơi đáng để trải nghiệm. Du khách có thể khám phá rừng thực vật Cúc Phương. Với đặc trưng là rừng mưa nhiệt đới, nơi đây có thời tiết mát mẻ, hệ sinh thái độc đáo, đặc biệt là loài voọc mông đen trắng. Trong khi đó, trung tâm cứu hộ, bảo tồn và phát triển sinh vật sẽ là nơi du khách chứng kiến tận mắt nhiều loài linh trưởng.
Thuộc địa hình Caxtơ nửa che phủ, Cúc Phương có nhiều hang động đẹp với những cái tên gợi cảm như: động Sơn cung, động Phò mã giáng…Đặc biệt có một số hang động còn lưu giữ những dấu tích của người tiền sử, sống cáchngày nay từ 7.500 năm đến 12.000 năm, đó là hang Đắng (động người xưa), hang con Moong.
Khí hậu ở Cúc Phương thuộc loại khí hậu nhiệt đới gió mùa, nhiệt độ trung bình năm khoảng 24,7 °C. Địa hình phức tạp, rừng ở dạng nguyên sinh chứa nhiều bí ẩn, và cảnh quan độc đáo. Tại đây có rất nhiều hang động với cảnh quan kỳ thú và ẩn chứa những chứng tích văn hoá lịch sử lâu đời như động Trăng Khuyết, động Chúa, động Thuỷ Tiên, động Người Xưa, hang Con Moong, động San Hô...
Trong vườn còn có suối nước nóng 38 °C. Hệ thực vật rất phong phú với 1.944 loài thuộc 908 chi và 229 họ. Đặc biệt có cây chò xanh, cây sấu cổ thụ đều trên dưới 1.000 năm tuổi, cao từ 50-70m. Riêng hoa phong lan có tới 50 loài, có loài cho hoa và hương thơm quanh năm. Hiện nay,vườn quốc gia Cúc Phương đã trở thành một trung tâm cung cấp các loài thực vật quý hiếm, có giá trị kinh tế cao phục vụ cho các chương trình trồng rừng trong khu vực và trên cả nước. Nơi đây đã có những khu gây giống tự nhiên đạt kết quả cho các loài chò chỉ, chò xanh, kim giao... Trong tương lai vườn còn xây dựng và mở rộng thêm cơ sở thực nghiệm để cung cấp giống nhiều loài cây thuốc, cây cảnh quý hiếm cho những nơi có nhu cầu.
Từ xa xưa, Cúc Phương là nơi cư trú và sinh sống của cộng đồng người Mường với những nét văn hoá độc đáo và đặc trưng, đó là những nếp nhà sàn, ruộng bậc thang, những cối giã gạo nương, những khung dệt thổ cẩm, độc đáo hơn là những lễ hội, phong tục tập quán và nếp sống của cộng đồng mà du khách có thể cảm nhận được trong thời gian thăm bản.