Đảo Cát Bà, Hải Phòng là một quần thể du lịch thiên nhiên nổi tiếng của nước ta. Trong hàng trăm hang động lớn nhỏ, Hang Quân Y trở nên nổi bật vì sở hữu vẻ đẹp kết hợp giữa yếu tố tự nhiên và đôi bàn tay cải tạo của con người. Nằm ở lưng chừng núi, bên con đường độc đạo xuyên đảo, hang Quân Y Cát Bà thuộc động Hùng Sơn, cách thị trấn 13km. Điểm đến du lịch này thuộc địa phận thôn Hải Sơn, xã Trân Châu, huyện đảo Cát Hải, thành phố Hải Phòng. Nơi đây được biết đến nhiều nhất với vai trò là bệnh viện dã chiến trong kháng chiến chống Mỹ. Sau này, vẻ đẹp vừa hoang sơ, vừa chân thực, đậm chất lịch sử của hang Quân Y đã được công nhận là di tích lịch sử cũng như điểm đến du lịch hấp dẫn.

Hang Quân Y đảo Cát Bà trước đây là hang Hùng Sơn, được đặt theo tên một vị tướng từng tham gia phò tá triều đình đánh đuổi giặc Ân trong trận chiến sông Bạch Đằng. Sau này, vào những năm 1963 – 1965, khi Mỹ đẩy mạnh bắn phá miền Bắc Việt Nam, người dân trên đảo đã cải tạo lại hang đá vôi tự nhiên thành bệnh viện dã chiến. Từ đó, chúng ta có cái tên hang Quân Y. Bệnh viện dã chiến trong hang có sức chứa hơn 100 thương binh, với 17 phòng bệnh và nhiều phòng chức năng khác. Cho đến ngày nay, hang Quân Y Cát Bà vẫn là một trong những di tích lịch sử Hải Phòng giá trị và đáng tự hào nhất của người dân huyện đảo. 

Không chỉ được biết đến như một điểm đến lịch sử nhiều ý nghĩa, hang Quân Y Cát Bà còn sở hữu kiến trúc có 1-0-2 độc đáo, thú hút tất cả khách du lịch đã từng ghé thăm nơi đây.

Về cơ bản, kiến trúc của hang vẫn giữ được gần như trọn vẹn trạng thái trong những năm kháng chiến. Chính vì vậy, trong quá trình tham quan, du khách sẽ được tìm hiểu rõ hơn về tư duy phòng thủ đáng khâm phục của cha ông ta.

Đâu tiên và lối lên cửa hang bằng thang gỗ cơ động có thể lắp đặt sử dụng trong những lúc bình thường và tháo rời khi có địch dò thám, tấn công. Thiết kế linh hoạt này nhằm mục đích đảm bảo bí mật quân sự và giữ sự an toàn cho quân dân ta trong bệnh viện dã chiến.

Không chỉ cầu thang, cửa hang cũng được bố trí như một lá chắn kiến cố, vững chãi với thiết kế cửa sắt cong hình cầu. Mục đích của cửa sắt cong là để chống đạn găm. Khi đạn bắn vào, kết cấu hình cầu sẽ khiến đạn văng sang hai bên thay vì gây hư hại cửa. Ngay sau cánh cửa kiên cố này là 4 chốt sắt phụ, trong đó có 1 chốt chính là dẫn đến bệnh viện dã chiến quy mô lớn.

Hang Quân Y Cát Bà là hình mẫu tiêu biểu về quy mô xây dựng của một bệnh viện dã chiến lớn, đầy đủ tiện nghi và diện tích cho hàng trăm người. Kiến trúc hang động bao gồm 3 tầng, gồm 17 phòng và tổng diện tích lên đến 2000m2. 

Tầng 1 là khu chức năng 14 phòng với kết cấu bê tông cốt thép vững chắc. Ánh sáng dọc hành lang và trang bị riêng từng phòng, đảm bảo đầy đủ cho công tác khám chữa bệnh. Tầng 2 và 3 là khu hang đá tự nhiên với phòng chiếu phim, phòng kiểm tra thể lực, sảnh đón tiếp, phòng gác và các phòng cho sĩ quan.

Điểm độc đáo nhất của hang Quân Y Cát Hải chính là kết cấu khép kín, nằm gọn trong lòng động Hùng Sơn. Chính vì thế, toàn bộ diện mạo bên ngoài vẫn giữ được nét hùng vĩ, hoang sơ vốn có.

Đó chính là vẻ đẹp thiên nhiên đầy thơ mộng mà du khách sẽ được chiêm ngưỡng tại lối ra của hang. Có thể thấy rằng, Hang Quân Y đảo Cát Bà chính là một công trình lịch sử và nghệ thuật được tạo nên từ nguồn cội thiên nhiên và sự sáng tạo phi thường của con người, bất chấp hoàn cảnh chiến tranh khó khăn.