Từ nhiều đời nay, ngoài nghề nhiếp ảnh “vang danh thiên hạ”, người dân Lai Xá (xã Kim Chung, Hoài Đức, Hà Nội) đa phần vẫn làm nông nghiệp. Nhưng vài năm trở lại đây, cùng với quá trình đô thị hóa, đất nông nghiệp hiếm dần, người dân thiếu kế sinh nhai. Vì vậy, việc phát triển du lịch đang là một hướng mới cho Lai Xá vốn giàu tiềm năng.

Trải nghiệm thú vị ở hai bảo tàng

Chỉ cách trung tâm Hà Nội khoảng 20km, Lai Xá nằm bên quốc lộ 32 với những khu công nghiệp, khu chung cư, trường đại học, nhà cao tầng mọc san sát xung quanh. Lai Xá hôm nay còn nguyên nét hiền hòa với mái đình làng cổ kính, những ngôi miếu, nhà thờ họ lâu đời… Nghề nhiếp ảnh là điểm riêng có, nổi danh đã lâu nên ở Lai Xá không thiếu những hiệu ảnh, gallery nhiếp ảnh và đặc biệt là Bảo tàng Nhiếp ảnh Lai Xá vừa mới khánh thành cách đây 6 tháng.

Bảo tàng Nhiếp ảnh Lai Xá nằm ở giữa làng, do nhân dân Lai Xá tự nguyện, đồng lòng xây dựng, để kể với du khách câu chuyện đầy tự hào về các thế hệ tiếp nối đã và đang gìn giữ, phát huy nghề ảnh của cha ông. Kể từ năm 1892, khi ông Nguyễn Đình Khánh (tức Khánh Ký) - người đầu tiên khai mở nghề ảnh, đến nay, các hiệu ảnh của người Lai Xá được mở ở khắp nơi trên cả nước. Hàng nghìn người trong làng đã trở thành những thợ ảnh lành nghề với nhiều tác phẩm nổi tiếng.

Bảo tàng Nhiếp ảnh Lai Xá có diện tích 300m², gồm 2 tầng, trưng bày 150 bức ảnh, 150 hiện vật, 25 panô bài viết bằng tiếng Việt và tiếng Anh, gói gọn 125 năm nghề nhiếp ảnh hình thành và phát triển ở làng. Mỗi tầng trưng bày đều đem đến trải nghiệm thú vị cho du khách.

Tầng 1 là nơi đón tiếp khách và là phần mở đầu của Bảo tàng, nơi giới thiệu chung về Bảo tàng. Bảo tàng tái hiện lại biểu tượng một phòng chụp ảnh theo phong cách xưa. Khách tham quan có thể thấy ở đây một chiếc máy ảnh cổ, hộp gỗ trên một chiếc giá 3 chân, tường phía trước ống kính máy ảnh là phông vẽ cảnh quan tùy sở thích của khách mà lựa chọn cảnh để chụp ảnh.

Khách tham quan có thể chiêm ngưỡng những bức ảnh đẹp của những người Lai Xá yêu thích ảnh hiện nay, treo trên tường dọc theo cầu thang khi di chuyển lên tầng 2 xem nội dung trưng bày chính. Những thành viên của Câu lạc bộ nhiếp ảnh Lai Xá có thể thường xuyên thay đổi các bức ảnh nghệ thuật (khoảng 20 – 30 bức) của mình ở ngay không gian này, tạo cho khách thăm mỗi khi trở lại Bảo tàng luôn tìm được cái mới.

Toàn bộ trưng bày chính của Bảo tàng được thể hiện ở tầng 2. Ở đây chia thành nhiều không gian nhỏ, mỗi không gian là một chủ đề riêng.

Không gian đầu tiên có tên gọi “Tổ nghề nhiếp ảnh Lai Xá”. Ở đó giới thiệu về cuộc đời cụ Nguyễn Đình Khánh với dấu mốc đặc biệt mở hiệu ảnh có tên Khánh Ký đầu tiên vào năm 1892 ở phố Hàng Da, Hà Nội.

Không gian thứ hai là chủ đề về các hiệu ảnh xưa. Ở đây khách tham quan có cơ hội được tiếp cận với một số hiệu ảnh nổi tiếng của người Lai Xá suốt 5 thập niên của đầu thế kỷ XX cho đến năm 1975.

Không gian thứ ba, dành cho du khách bếp núc của nghề ảnh, đặc biệt nghề ảnh thời chiến tranh. Không gian này được tạo dựng chật hẹp, với vẻ tù túng như trong căn buồng tối in phóng ảnh xưa.

Từ phòng tối bước ra không gian thứ tư, thoáng đãng hơn mở ra một khu trưng bày với một phong cách khác. Ở đây giới thiệu một số sản phẩm ảnh của các bậc tiền bối. Những sản phẩm này được phân loại và kể theo một số chuyên đề về ảnh, đó là ảnh chana dung, ảnh thờ, nghệ thuật ánh sáng trong chụp ảnh, ảnh ghép và ảnh tô mầu bằng tay.

Không gian thứ năm, không gian cuối cùng của Bảo tàng Nhiếp ảnh Lai Xá, nói về nghề ảnh với người Lai Xá hiện nay.

Kết thúc phòng trưng bày, khách tham quan có dịp hiểu thêm một truyền thống mới của nghề ảnh Lai Xá, đó là việc hình thành và phát triển những thế hệ phóng viên nhiếp ảnh, những nghệ sĩ nhiếp ảnh và làm nghệ thuật từ thời chiến tranh cho đến hiện tại.

Cách Bảo tàng Nhiếp ảnh Lai Xá không xa là một bảo tàng thứ hai của làng - Bảo tàng Nguyễn Văn Huyên. Đây là bảo tàng tư nhân mà phần trưng bày như câu chuyện kể về cuộc đời, sự nghiệp nghiên cứu khoa học, giáo dục của nhà văn hóa Nguyễn Văn Huyên, Bộ trưởng Bộ Giáo dục nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa giai đoạn 1946-1975. Bảo tàng được PGS.TS Nguyễn Văn Huy (con trai Giáo sư Nguyễn Văn Huyên), nguyên Giám đốc Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam và người thân xây dựng ngay trên phần đất của gia đình. Các hiện vật ở đây được sắp xếp theo chủ đề riêng, như những câu chuyện kể từ góc nhìn của những người con về cha mẹ của mình, nên khá sinh động và ấm cúng. Điểm thú vị là hiện nay Bảo tàng Nguyễn Văn Huyên đã ứng dụng công nghệ thuyết minh tự động cho hệ thống hiện vật. Chỉ cần một chiếc điện thoại thông minh và tải phần mềm miễn phí, du khách có thể nghe lời thuyết minh về 74 hiện vật của bảo tàng với song ngữ Việt - Anh.

Cả hai bảo tàng ở Lai Xá đều được trưng bày theo phong cách khá hiện đại, được thiết kế bởi nhóm chuyên gia người Pháp. PGS.TS Nguyễn Văn Huy, người tham gia tổ chức, góp ý trưng bày ở cả hai bảo tàng, chia sẻ: “Cuộc đời cùng với những tư liệu và ký ức về một con người, một gia đình, một ngôi làng, một nghề sẽ góp phần giúp khách tham quan hiểu biết về lịch sử, xã hội và văn hóa của một thời kỳ, một đất nước”. Cả hai địa điểm này đang được mở cửa miễn phí cho khách tham quan.

Du khách Daniel Bernard (quốc tịch Pháp) trong lần thứ 4 sang Việt Nam đã đến Lai Xá để tìm hiểu về nghề nhiếp ảnh ở đây. Bernard chia sẻ: “Tôi cảm thấy thú vị với cách trưng bày tại hai bảo tàng. Mỗi hiện vật, hình ảnh đều giúp tôi hiểu hơn về con người, văn hóa Việt Nam”.

Hiện nay hai địa điểm hấp dẫn này chỉ được mở cửa vào thứ bảy và chủ nhật nên du khách muốn tới tham quan cần lưu ý hơn về thời gian.