Động Ngườm Ngao, nằm trong lòng một quả núi thuộc bản Gun, xã Đàm Thủy, huyện Trùng Khánh, là một món quà vô giá mà thiên nhiên ban tặng cho tỉnh Cao Bằng.

Nằm cách thác Bản Giốc gần 5km, động Ngườm Ngao được phát hiện năm 1921, đưa vào khai thác du lịch năm 1996 và được công nhận là danh thắng cấp quốc gia năm 1998.

Phần động được Hội Hang động Hoàng gia Anh khảo sát năm 1995 với 3 cửa chính: Ngườm Ngao, Ngườm Lồm và Bản Thuôn. Theo các nhà nghiên cứu khoa học, hang động này là hang động đá vôi chứa nhiều hóa thạch San hô,Huệ biển, được thành tạo ở vùng biển cổ cách ngày nay khoảng 400 triệu năm.. Vào mùa hè, nhiệt độ trong hang động tạo cho du khách cảm giác mát mẻ, vào mùa đông thì lại rất ấm áp.

Theo kết quả khảo sát năm 2016 của Viện Địa chất khoáng sản, động Ngườm Ngao dài 2.769,6m, sâu 61,1m, có 2 tầng hang hoạt động (ngang mức suối) và hóa thạch (cao hơn suối khoảng 50m). Động có 5 cửa ở các khoảng độ cao 420-507m trên mực nước biển.

Hiện tại Ban quản lý động mới khai thác du lịch một đoạn hang dài 945,8m với 2 cửa.

Bước vào trong động, cảnh quan thiên nhiên với nhiều khối nhũ đá lạ mắt sẽ làm du khách cảm thấy choáng ngợp.

Trong động có nhiều buồng, tầng, bậc thang, hành lang đủ mọi kích cỡ; nhiều nhũ đá, măng đá, cột, rèm, riềm đá... đủ mọi hình dáng, được liên tưởng với những cây san hô, con tàu, thác vàng, thác bạc, đài sen úp ngược, cột đá cô đơn, ruộng bậc thang. Tất cả đều do thiên nhiên tạo nên mang đến một cảnh quan tuyệt sắc và kỳ ảo có “một không hai.”

Đặc biệt nhũ đá trong động có màu khác hẳn với những hang động ở địa phương khác bởi lượng canxi pha nhiều tạp chất, phản chiếu ánh sáng lung linh, huyền ảo.

Nổi bật trong số các khối nhũ đá là khối đài sen úp ngược và cột đá cô đơn. Chuyện kể rằng, ngày xưa có một vị phật ngồi trên đài sen tu mãi mà không thành chính quả. Vì quá buồn chán, nản chí nên ngài đã úp ngược đài sen xuống, còn mình thì biến thành cột đá đứng bên cạnh. Về mùa mưa, nước từ những cánh hoa nhỏ nước xuống vừa đẹp mắt vừa vui tai. Tương truyền rằng nếu như hứng được những giọt nước từ bàn tay Phật rớt xuống, rồi xoa lên mặt, người đó sẽ gặp được nhiều điều may mắn.

Càng đi sâu vào trong lòng động, vẻ đẹp càng lung linh, quyến rũ. Nhiều ngóc ngách chỉ một người đi lọt, hay có đoạn nhũ đá từ trần hang đột ngột chắn ngang lối đi, phải cúi gập người mới qua được.

Nét độc đáo tạo thành điểm nhấn của danh thắng Ngườm Ngao còn là những thửa ruộng bậc thang do sàn đá vôi bị xâm thực và phong hóa nhiều triệu năm tạo thành. Đôi khi, du khách sẽ bắt gặp những con suối nhỏ trong động, nước chảy róc rách.

Với vẻ đẹp hoang sơ hoàn toàn được tự nhiên tạo nên, không có tác động của con người, động Ngườm Ngao càng trở nên cuốn hút, mang vẻ đẹp hùng vĩ, tráng lệ.