Hỏa Lò - những năm tháng lịch sử

Nhà tù Hoả Lò tên gọi tiếng Pháp là Maison Centrale, nghĩa là “Đề lao Trung ương” hay “Ngục thất Hà Nội”. Ngược về hơn 1 thế kỷ, năm 1896, thực dân Pháp đã cho xây dựng Nhà tù Hoả Lò để tăng cường đàn áp phong trào đấu tranh của dân Việt. Khu vực này ngày đó còn là ngoại vi thành phố, cụ thể tại làng nghề gốm thủ công thuộc làng Vĩnh Khánh, tổng Vĩnh Xương, Thọ Xương. Đây là một trong số những nhà tù lớn nhất của thực dân Pháp ở Đông Dương.

Từ một làng nghề thủ công làm đồ gốm có tiếng, thực dân Pháp đã biến mảnh đất Hỏa Lò thành nơi giam cầm và đày ải về thể xác và tinh thần của hàng ngàn chiến sỹ yêu nước, cách mạng Việt Nam. Sống trong ngục tù đế quốc, với chế độ giam cầm hà khắc, sinh hoạt đọa đày nhưng các chiến sỹ yêu nước, cách mạng vẫn giữ vững khí tiết, biến nhà tù thành trường học và là nơi phổ biến lý luận cách mạng. Nhiều người đã mưu trí vượt ngục trở về với nhân dân, với tổ chức, đóng góp xứng đáng vào sự nghiệp giải phóng dân tộc.

Tháng 10/1954, sau khi miền Bắc được giải phóng, Chính phủ Việt Nam đã quản lý và tạm thời sử dụng nhà tù Hoả Lò để giam giữ những người vi phạm pháp luật. Tuy nhiên, từ ngày 05/8/1964 đến 31/3/1973, nhà tù Hỏa Lò còn được dùng để giam giữ phi công Mỹ bị bắn rơi khi ném bom bắn phá miền Bắc Việt Nam. Trong thời kỳ này, phi công Mỹ đặt cho Hỏa Lò tên gọi hài hước “Hà Nội Hilton”. Những phi công Mỹ bị giam giữ tại đây có cả Douglas Peter Peterson, sau này trở thành Đại sứ Mỹ đầu tiên tại nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam và John Mc Cain - hiện là Thượng nghị sỹ Mỹ.

Nhà tù Hỏa Lò là minh chứng về sự hy sinh, chịu đựng gian khổ, tinh thần đấu tranh kiên cường, bất khuất trước kẻ thù của các chiến sĩ cách mạng Việt Nam, vừa là bản án tố cáo chế độ nhà tù man rợ của chế độ thực dân Pháp trong thời kỳ đô hộ ở Việt Nam.

Hỏa Lò ngày nay

Hiện nay, di tích nhà tù Hỏa Lò sau khi được tu tạo và sửa chữa đã trở thành “Địa chỉ đỏ”, nơi giáo dục truyền thống yêu nước, cách mạng tới mọi tầng lớp nhân dân, đặc biệt là thế hệ trẻ của Thủ đô và cả nước; nơi thu hút đông khách trong nước và quốc tế đến tham quan, nghiên cứu và học tập.

Vào năm 2021, Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ Lloyd Austin khi đến Hà Nội, Ngài Bộ trưởng đã đến thăm Di tích Nhà tù Hỏa Lò.

Bộ trưởng Lloyd Austin chọn Di tích Nhà tù Hỏa Lò và hồ Trúc Bạch là một trong những điểm đến trong chuyến thăm chính thức Việt Nam. Trên trang Twitter của mình, Ngài Bộ trưởng chia sẻ: "Tôi muốn bảo đảm một trong những điểm dừng đầu tiên của mình ở Việt Nam là Nhà tù Hỏa Lò ở Hà Nội. Đó là lời nhắc nhở hiện hữu về cái giá của chiến tranh, cũng như tại sao quan hệ song phương mạnh mẽ của Hoa Kỳ với Việt Nam hiện nay bắt nguồn từ sự hy sinh chung giữa hai bên".

Gần đây, Hỏa Lò mở ra một chương trình tham quan đặc biệt "Đêm thiêng liêng 2: Sống như những đoá hoa", thường được gọi ngắn gọn bằng cái tên quen thuộc là tour đêm Hoả Lò hay tour đêm tham quan nhà tù Hoả Lò. Độ hot của tour tham quan này lớn đến nỗi, số lượng khách đăng ký trải nghiệm thường kín lịch trong vòng 1,2 tháng kế tiếp.

Tour tham quan này thường được tổ chức vào thời gian 19h - 20h30 thứ 6 và thứ 7 hàng tuần với số lượng người tham gia giới hạn.

Suốt cả hành trình, đúng như cái tên "đêm thiêng liêng 2", mọi quy định đều khá chặt chẽ về cả số lượng người tham gia, trang phục, cách di chuyển của cả đoàn hay những yếu tố khác. BTC sắp xếp hẳn một đội ngũ hướng dẫn viên đông đảo để đảm bảo trải nghiệm cho mọi du khách.

Ở mỗi điểm đến, mọi thông tin, nội dung đều đã được làm "sống lại" theo một cách vô cùng chân thực, khiến cho người tham gia cảm nhận được phần nào những nỗi khổ, sự khó khăn mà những người chiến sĩ cách mạng của chúng ta đã phải trải qua.

Thông qua những hình ảnh tư liệu, phần thuyết minh của hướng dẫn viên và đặc biệt là màn hoạt cảnh tái hiện lại những câu chuyện theo cách vô cùng sống động đã mang đến cho các du khách tham gia những góc nhìn vô cùng ấn tượng. Đáng nói nhất có lẽ phải kể đến màn trải nghiệm mà mỗi du khách được hoá thân làm chính những người tù chính trị thời xưa trong một hoạt động cực khó quên...

Rất nhiều người tham gia trải nghiệm đã miêu tả lại bằng những cụm từ như: Xúc động, rơm rớm nước mắt, rùng mình, trầm trồ, ấn tượng...

Thanh Trang, một bạn trẻ đã trải nghiệm tour tham quan này cho biết: "Dù đã nghe qua từ trước nhưng em không nghĩ là trải nghiệm lại tuyệt vời và xúc động đến thế. Em nghĩ là nên nhân rộng mô hình tour tham quan này ở nhiều địa điểm và di tích lịch sử khác".

Ở cuối tour, mỗi du khách còn được thưởng thức những món ăn nhẹ là trà bàng, bánh lá bàng và thạch bàng, được làm nên từ cây bàng - một trong những "nhân vật" quan trọng xuất hiện trong hành trình tham quan. Một nhóm bạn trẻ gật gù "thừa nhận": "Bánh, thạch và trà đều rất ngon và thơm. Nói thật là, bên cạnh trải nghiệm trong hành trình thì những món ăn này càng khiến bọn em thấy thích đi tour tham quan hơn".

Vậy là Nhà tù Hỏa Lò trải qua thăng trầm lịch sử cho đến nay, nhà tù Hỏa Lò đã mang đến cho nhiều người, đặc biệt là giới trẻ những trải nghiệm rất mới mẻ, ấn tượng. Ai cũng nên đến trải nghiệm tại Nhà tù Hỏa Lò và chắc chắn bất cứ ai đã từng tham gia và sắp tham gia cũng sẽ có được những trải nghiệm vô cùng khó quên.