Chùa Vạn Niên thuộc thôn Vệ Hồ, phường Xuân La, quận Tây Hồ, thành phố Hà Nội là một trong những ngôi chùa tại Hà Nội mang cảnh sắc hữu tình cùng với kiến trúc cổ kính lưu giữ nhiều giá trị tâm linh. Ngôi chùa Vạn Niên với hơn một ngàn năm tuổi đời không chỉ lưu giữ nét đẹp truyền thống, cổ kính cho không gian của Thủ đô mà còn là minh chứng cho nét đẹp văn hóa kiến trúc muôn đời sau. Chùa cũng chính là nơi sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng của các tăng ni phật tử gần xa.

Tương truyền, chùa có gốc tích từ năm 1014 vào thời Lý Thuận Thiên, khi thiền sư Hữu Nhai Tăng xin nhà vua cho lập giới đàn ở chùa Vạn Niên để tập hợp tăng đồ thụ giới. Vua xuống chiếu ban xây dựng chùa, trở thành chốn tùng lâm thị giới cho các tăng đồ. Nơi đây cũng là nơi trụ trì của nhiều nhà sư danh tiếng kế tiếp nhau như nhà sư Lâm Tuệ Sinh, nhà sư Lý Thảo Đường. Chùa xưa thuộc phái Thảo Đường, từ các đời trụ trì gần đây gồm có: Hòa Thượng Thích Viên Thành (1950 – 2002), Thượng tọa Thích Minh Tuệ. Chùa thuộc về sơn môn Hương Tích và là một trong những ngôi chùa theo phái Mật Tông.

Ngôi cổ tự này cũng là nơi dừng chân của nhiều du khách đến tham quan vãn cảnh và chiêm bái cụm di tích phủ – đền – chùa Hồ Tây của Thủ đô ngàn năm tuổi. Bài ký trên chuông đồng “Vạn Niên Tự Chung” đúc vào đời Gia Long cho biết: “Chùa Vạn Niên là một di tích cổ có quy mô bề thế, một danh lam cổ tích lớn ở phía tây kinh đô Thăng Long”.

Tính đến nay, ngôi chùa Vạn Niên đã trải qua quãng thời gian hơn 1.000 năm lịch sử với nhiều lần trùng tu tôn tạo. Tuy vậy, chùa vẫn giữ được nét đẹp cổ kính và độc đáo về văn hóa kiến trúc xen giữa lòng thủ đô hiện đại và phát triển. Lần trùng tu lớn nhất của chùa là vào khoảng thế kỷ 19 dưới thời nhà Nguyễn. Do đó đến nay, chùa vẫn giữ nét đặc trưng phong cách chùa chiền thời Nguyễn với hạng mục chính như: Cổng Tam quan, khu chùa chính (đền Mẫu), nhà Tăng và nhà phụ.

Trong chùa hiện tại còn lưu trữ bộ di vật gồm 46 pho tượng từ thời nhà Lý, 10 đạo sắc phong thần của thời Lê và Tây Sơn. Cùng với đó là 2 quả chuông được đúc hoàn toàn bằng đồng dưới triều Nguyễn. Năm 1996 Chùa Vạn Niên Hà Nội được bộ Văn hóa, Thông tin và du lịch công nhận là di tích nghệ thuật cấp Quốc gia.