Về vùng đất Tây Sơn (tỉnh Bình Định) địa linh nhân kiệt - nơi phát tích của vương triều Tây Sơn lừng lẫy, du khách sẽ được thăm nhiều di tích, thắng cảnh nổi tiếng. Đây cũng là địa phương còn lưu lại nhiều dấu ấn của nền văn hóa Chămpa rực rỡ một thời mà cụm tháp Dương Long, tháp Thủ Thiện là những công trình tuyệt đẹp còn lại đến ngày nay…

Nếu như những tháp Chăm khác thường toạ lạc ở trên những ngọn đồi hay gò cao thì tháp Thủ Thiện lại có vị trí hoàn toàn khác biệt. Theo đó, ngọn tháp nằm ở trên một gò thấp thuộc phía Nam của sông Côn, cách bờ sông chưa tới 1km.

Do tháp nằm ở thôn Thủ Thiện thuộc xã Bình Nghi của huyện Tây Sơn nên người ta đã đặt tên là Thủ Thiện cho tháp. Trước đây, trong sách Đại Nam nhất thống chí, làng Thủ Thiện có tên là Thủ Hương nên tháp cũng đã được gọi tên là Thủ Hương cổ tháp. Theo các tài liệu ghi chép của người Pháp thì tháp còn có tên gọi khác là tháp Thau(Tour de Bronze).

Từ thành phố Quy Nhơn, muốn đến tháp Thủ Thiện du khách di chuyển theo QL1A hướng bắc, đi khoảng 20km sẽ bắt gặp cây cầu Bà Di, là một cầu vượt nhỏ, tiếp đến du khách rẽ trái về vào QL19 hướng đi Gia Lai. Tiếp tục di chuyển thêm 10km sẽ đến được UBND xã Bình Nghi, cách đó 50m sẽ có biển hướng dẫn đến tháp Thủ Thiện nằm bên cạnh một con đường nhỏ ở ngã tư Cây Xoài 1. Từ đây, du khách đi thẳng thêm 1km thì rẽ phải có thể thấy được tháp Thủ Thiện lấp ló từ xa.

So với các tháp Chăm khác ở Bình Định như Dương Long hay Bánh Ít... thì tháp Thủ Thiện có quy mô nhỏ hơn đồng thời kiến trúc cũng có phần tối giản. Tháp được xây dựng trên mọt khu vực bình đồ hình vuông, dài và rộng khoảng 8,5m.

Tháp có cửa chính mở về hướng Đông tuy nhiên hiện đã bị sập cùng với đó là ba cửa giả vẫn còn giữ được nguyên vẹn với hình mũi lao xếp thành nhiều lớp và ở phía trên các các ô. Tổng quan kiến trúc tháp Thủ Thiện sẽ có phần thân à ba tầng phía trên là thân tháp với cấu trúc nhỏ dần lên phía trên. Ở khu vực góc của mỗi tầng đều có các tháp nhỏ cùng các phù điêu được chạm trổ rất tinh xảo. Nhìn từ bên ngoài, tháp Thủ Thiện có nét trầm buồn nhưng cũng vô cùng uy nghi với màu gạch đỏ phủ sắc thái trầm buồn theo năm tháng. Loại gạch xây dựng tháp Thủ Thiện là dạng gạch đỏ của người Chăm với chất lượng rất tốt, không hề bị rêu phong hay nấm mốc, do đó ngọn tháp càng mang dáng vẻ uy nghiêm đầy bí ẩn.

Bước vào bên trong tháp Thủ Thiện, du khách sẽ bắt gặp rất nhiều nơi đặt tượng thờ hay các vết tích gắn phù điều còn sót lại. Theo các chuyên gia thì tháp Thủ Thiện chính là một trong các công trình mang đầy đủ các yếu tố đặc trưng nhất của tháp Chăm Cổ như cửa hình vòm dạng mũi lao, cột ốp trơn, góc tháp dạng tầng xếp sít lên nhau... Từ đó người ta cũng xác định niên đại của tháp Thủ Thiện là khoảng cuối thế kỷ XI đến XII.

Ngoài kiến trúc độc đáo thì gắn liền với tháp Thủ Thiện Tây Sơn còn là những câu chuyện huyền thoại. Nổi bật nhất có thể kể đến câu chuyện về cây đá ở đây. Theo đó vào những năm trước 1985 ở tháp Thủ Thiện có một cây đa bỗng dưng mọc lên đồ sộ, bao phủ khắp ngọn tháp khiến cho ngọn tháp như hòa cùng cây đa lớn. Dù vậy, không một ai dám chặt cây đa này bởi cả cây đa và ngọn tháp đều vô cùng linh thiêng. Cho đến năm 1985 khi có ột trận bão rất lớn đã đổ bộ và thổi bay cây đa khổng lồ khỏi ngọn tháp/ Tuy nhiên điều rất kỳ lạ là dù cây đa đã bị bão cuốn đổ nhưng tháp Thủ Thiện vẫn còn nguyên vẹn, không hề bị hư hại. Với những giá trị đặc biệt về lịch sử, kiến trúc tháp Thủ Thiện Tây Sơn đã được chính thức công nhận là di tích kiến trúc nghệ thuật Chăm vào năm 1995.