Thiền viện Trúc Lâm Bạch Mã – Không chỉ là một địa điểm du lịch ở Huế mà du khách còn được thưởng ngoạn nét cổ kính của ngôi chùa, những hoa văn họa tiết tôn lên vẻ cổ kính, thanh tịnh, trang nhã. Nơi đây còn phảng phất mùi hương, trầm thoát tục, nghe tiếng chuông thiền ngân nga du khách được tận hưởng cảm giác thư thái, nhẹ nhàng, lột bỏ mọi ưu phiền.

Thiền viện Trúc Lâm Bạch Mã nằm giữa lòng hồ Truồi thuộc xã Lộc Hòa, huyện Phú Lộc, tỉnh Thừa Thiên Huế. Không chỉ là một Thiền viện thuộc phái Thiền Trúc Lâm Yên Tử ở miền Trung đây còn là một danh lam thắng cảnh của tỉnh Thừa Thiên – Huế.

Tôn sư Thượng Thanh Hạ Từ là người đầu tiên sáng lập và gây dựng lên Thiền viện Trúc Lâm Bạch Mã ở Huế, cũng là ngôi thiền viện đầu tiên ở miền Trung có gốc gác từ thiền phái Trúc Lâm Yên Từ.

Từ Thành phố Huế đi về phía Nam khoảng 30 km, chúng ta sẽ gặp cầu Truồi. Bên phải là con đường dẫn vào Đập Truồi, men theo dòng sông qua một khúc quanh ta bắt gặp vùng đất khô cằn, thưa thớt nhà dân sinh sống, đi một đoạn lại gặp một bãi đất hoang toàn mồ mả tưởng như không có sự sống cảnh vật âm u. Đập Truồi hiện ra, cách chân đập khoảng 500m, Thiền viện Trúc Lâm Bạch Mã nằm gọn gàng giữa lòng hồ nước. Sau đó đi đò sang bên Thiền viện.

Đi hết con dốc thoải giữa lưng chừng đồi, Thiền viện dần hiện ra như một bức tranh thiên nhiên sinh động, núi rừng chập chùng, cỏ cây chen đá tô điểm thêm sắc hoa. Bên dưới tiếng suối reo như tiếng hát vọng lại cùng muôn chim đua nhau cất tiếng. Cảnh vật thật cuốn hút, con người như càng nhỏ bé trước thiên nhiên ấy, rồi dần chìm lắng vào hư không chỉ còn thiên nhiên thơ mộng.

Người đầu tiên khám phá ra núi Truồi và vùng Bạch Mã là một kỹ sư Công Chánh người Pháp. Năm 1932 ông đã khám phá núi Truồi và tiến dần lên vùng núi Bạch Mã. Đến năm 1945, người ta bắt đầu xây dựng Thành phố Bạch Mã với 139 ngôi biệt thự sang trọng theo lối kiến trúc Pháp cùng đầy đủ các khu vực công cộng phục vụ đời sống: Chợ, bệnh viện, bưu điện…

Sau chiến tranh Thành phố này tưởng chừng như đã chìm vào giấc ngủ lãng quên, mọi thứ tưởng như chỉ còn trong ký ức người dân Huế. Ngày nay Bạch Mã đã dần hồi sinh, đặc biệt khu du lịch tâm linh Thiền viện Trúc Lâm Bạch Mã như tiếp thêm sinh khí cho vùng đất. Nhìn từ những điểm cao như cầu Lương Điền (Truồi), Ngự Bình (Huế) ta thấy những áng mây trắng phủ đầu non có hình dáng như con ngựa. Chính vì thế người ta đặt tên cho dãy núi này là Bạch Mã. Với người phương Tây, cái tên Bạch Mã được xem như mặt trời ấm áp tỏa nắng. Còn từ Thiền viện phóng tầm mắt ra xa, bạn sẽ được chiêm ngưỡng quang cảnh thiên nhiên hùng vĩ, núi rừng xanh tốt cây cối phủ xanh núi bốn mùa mây giăng ngang lưng núi.

Khí hậu ở dãy Bạch Mã khá ôn hòa, do vị trí gần biển (cách biển Đông 5 km đường chim bay) và ở độ cao lý tưởng (1450 m) nên nơi đây đón cả hai luồng gió từ lục địa và từ biển thổi vào nhiệt độ trung bình từ 19 – 21 độ C. Khí hậu rất lý tưởng cho những chuyến tham quan du lịch. Đồi Thiền viện Trúc Lâm Bạch Mã hiện lên giữa lòng Hồ Truồi như một đóa sen tinh khôi, tựa mình vào núi rừng Bạch Mã xanh ngút ngàn. Linh thiêng Bạch Mã cùng với suối thiền Trúc Lâm như đang giao thoa hòa quyện với nhau tạo nên sinh cảnh hữu tình, tràn đầy nhựa sống giữa núi rừng.

Thiền viện Trúc Lâm Bạch Mã được chia thành 3 khu vực: Ngoại viện nơi điện thờ chính, thờ đức Phật tổ đang ngồi dưới gốc cây bồ đề, phía sau chính điện là khu vực thờ Tổ sư Đạt Ma của dòng thiền phái Trúc Lâm. Tăng viện là nơi tu hành của tu sĩ nam và phật tử là nam giới, còn Ni viện là khu vực chuyên tu của tu sĩ nữ và phật tử nữ giới.

Để lên tới cổng tam quan của Thiền viện Trúc Lâm Bạch Mã quý chư tôn, tăng ni, phật tử phải vượt qua 172 bậc tam cấp bằng đá, cổng tam quan của Thiền viện hiện ra cao vút, uy nghi trong nền trời xanh. Bạn có thể đi dạo bộ tham quan chiêm ngưỡng khung cảnh và các công trình kiến trúc đậm nét phật giáo bên trong Thiền viện. Tất cả được bao bọc bởi rừng núi nguyên sinh, cây cối tươi tốt, những khu vườn hoa được chăm sóc kỹ càng tô điểm cho khuôn viên. Con người như lạc vào chốn thanh tịnh vô ưu, tâm hồn nhẹ nhàng an lành hơn bao giờ hết.

Đến với Thiền viện Trúc Lâm Bạch Mã Huế bạn sẽ được chiêm ngưỡng những tuyệt tác nghệ thuật của phật giáo, những họa tiết trang trí đượm màu cổ kính, những mái chùa cong vút đầu đao. Con người như chìm trong hương trầm phảng phất trong bầu không khí thanh tịnh, trang nhã thoát tục. Tiếng chuông thiền vang lên từng nhịp rơi vào hư không, bay trên mặt nước trong phong cảnh sơn thủy hữu tình.

Gác chuông được thiết kết theo lối kiến trúc đình chùa truyền thống, gồm 2 tầng 8 mái cong đầu đao, lợp ngói mái vẩy, xung quanh chạm khắc hoa cành, hình rồng sinh động.

Cổng chùa, Thiền viện (Những nơi thờ Phật) thường là cổng Tam quan khác với lối kiến trúc cổng Đình hình 2 chữ đinh (J) hướng thẳng lên trời. Cổng Tam quan ở thiền viện gồm 1 cổng chính, 2 lối đi phụ. Mỗi lối đi đều có nguồn gốc và ý nghĩa riêng, lối đi phụ bên phải là dành cho quan văn, lối đi nhỏ bên trái cổng dành cho quan võ. Còn lối chính giữa là đường đi dành cho bậc quân vương, chính khách được mời đến. Dân gian đi chùa thường có ý niệm, muốn làm quan văn hay quan võ thì chủ tâm đi 1 trong 2 lối phụ qua Tam quan. Đặc biệt ít ai đi thẳng lối chính giữa vì bị coi như phạm thượng đến đức anh linh bên trên không có lề lối.

Không gian bên trong thoáng đãng được thiết kế bằng chất liệu gỗ, cửa gỗ bên trên có chắn song con tiện, cửa bức bàn cao chừng nửa mét ngăn giữa bên ngoài hành lang và bên trong nhà. Đây là một nét kiến trúc vô cùng tinh tế của của người Việt xưa, ngụ ý khi khách đến nhà sẽ giữ ý tứ không xông thẳng vào cửa mà phải từ tốn nhấc chân bước qua bức bàn.