Đường Lâm, một ngôi làng điển hình của miền Bắc Việt Nam cách trung tâm thành phố Hà Nội khoảng 45 km về phía Tây với nhiều nét cổ kính được lưu giữ, là một trong những điểm đến nghỉ ngơi cuối tuần với không gian yên tĩnh và hoài cổ.

Làng Đường Lâm thuộc thị xã Sơn Tây, vẫn còn lưu giữ nhiều nét văn hóa lịch sử đẹp mê hồn. Làng tự hào có 956 ngôi nhà cổ, bao gồm cả những ngôi nhà được xây dựng vào năm 1649, 1703 và khoảng năm 1850. Và là một trong hàng vạn làng quê Việt Nam đầu tiên được công nhận là di tích kiến ​​trúc nghệ thuật cấp quốc gia.

Cổng làng, đình làng Mông Phụ

Có nhiều lối vào làng, nhưng Cổng Mông Phụ vẫn là điểm xuất phát phổ biến hơn cả. Đây được cho là cổng làng cổ duy nhất còn nguyên vẹn ở miền Bắc Việt Nam.

Đình Mông Phụ có từ đời vua Lê Hiển Tông được biết đến nhiều là biểu tượng cho tâm hồn của cuộc sống làng xã. Có người nói rằng đình được xây dựng trên trán của một con rồng vào năm 1684 với hình dạng chữ "I", cấu trúc này thường tổ chức các sự kiện công cộng, lễ hội và hội họp.

Tương Đường Lâm và thức ăn dân dã

Ngoài những di tích lịch sử và những hình bóng cổ điển, Đường Lâm còn là một trung tâm ẩm thực, với nhiều ngôi nhà cổ kính là nơi nổi tiếng với nghề làm tương truyền thống và là nơi tập trung của nhiều quán ăn.

Tương là một thức chấm được làm từ đậu tương lên men từ lâu đã luôn hiện diện trong bữa ăn của mỗi gia đình người Việt. Tương thậm chí đã đi vào ca dao tục ngữ của dân ta "Anh đi anh nhớ quê nhà/Nhớ canh rau muống nhớ cà dầm tương".
Tương không chỉ được dùng để chấm mà tương còn được sử dụng như một loại gia vị để nấu ăn, là biểu tượng nét văn hóa đặc trưng của quê hương xứ Đoài "hồn quê trong gia vị đượm nồng".
Khi đến thăm những ngôi nhà cổ kính trong làng, bạn có thể mua tương về làm quà cho người thân, bạn bè. Những chiếc vạc đất nung đựng tương xếp hàng bãi, nhẹ nhàng chảy ra một mùi thơm đặc trưng mặn mà.

Thưởng thức bữa trưa yên bình với những món ăn giản dị trong khi chiêm ngưỡng khung cảnh tươi đẹp của vùng nông thôn với bầu không khí trong lành. Đặc sản Đường Lâm nhất định phải thử kể đến như: thịt lợn quay, gà địa phương, bánh tẻ, kẹo Dồi và chè Lam.

Nhà thờ thám hoa Giang Văn Minh

Làng cổ Đường Lâm ngoài việc được biết đến là đất hai vua, thờ các vị anh hùng dân tộc Phùng Hưng và Ngô Quyền còn là nơi xây dựng Nhà thờ Thám hoa Giang Văn Minh - một người con của xứ Đoài đã làm vua quan nhà Minh căm hận và nể phục (Di tích Lịch sử - Văn hóa cấp quốc gia nổi tiếng).

Chùa Mía, phủ thờ bà chúa Mía

Đến tham quan Đường Lâm, du khách cũng không thể bỏ qua chùa Mía, phủ thờ bà chúa Mía. Chùa Mía thuộc làng cổ Đường Lâm là điểm du lịch tâm linh sở hữu những pho tượng cổ đẹp nhất Việt Nam thu hút du khách gần xa. Bên cạnh đó, du khách sẽ được nghe kể về huyền thoại bà Chúa Mía - một vị Thánh mẫu được nhân dân trong vùng tôn thờ khi tới tham quan phủ thờ bà chúa Mía. Tương truyền rằng bà chúa Mía là cung phi được chúa Trịnh Tráng sủng ái nhất. Khi bà về thăm quê hương nhìn thấy cảnh chùa chiền điêu tàn bà đã dùng chính số tiền của mình có được trong phủ Trịnh Tráng và vận động các thiện nam tín nữ các làng Đông Sàng, Mông Phụ, Cam Thịnh… hưng công cùng nhau tôn tạo lại chùa. Bà cũng là người lập nên chợ Mía, bến phà Hà Tân khai thông buôn bán vùng ven sông Hồng. Dân gian còn tương truyền lại câu ca “Tiền Bà Chúa, lúa Đông Lâu” không phải chỉ ca ngợi Bà Chúa Mía nhiều tiền như thóc lúa mà còn ca ngợi số tiền công đức mà Bà đã bỏ ra xây dựng quê hương. Mến mộ uy đức của bà, nhân dân trong vùng đã cho tạc tượng đưa vào phối thờ ở trong chùa Mía và cũng có một đền Phủ thờ riêng. Bà Chúa Mía dần trở thành một vị Thánh Mẫu được dân chúng trong vùng kính nể, thôn thờ.

Từ Đường Lâm đi về phía nam là đền Và và Thành cổ Sơn Tây, đi về phía Đông Nam có đền và lăng Ngô Quyền, Đền Phùng Hưng cũng là những điểm đến không thể bỏ qua khi đến với mảnh đất Sơn Tây anh hùng.

Đến Sơn Tây tham quan nói chung hay làng cổ Đường Lâm nói riêng chắc chắn sẽ mang lại cho du khách những trải nghiệm tuyệt vời, khó quên trong cuộc đời.