Di tích Khu lưu niệm Đại tướng Nguyễn Chí Thanh ở tại thôn Niêm Phò, xã Quảng Thọ, huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế. Trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược, Đại tướng Nguyễn Chí Thanh đã có nhiều đóng góp to lớn cho sự nghiệp giải phóng dân tộc.

Đại tướng Nguyễn Chí Thanh tên thật là Nguyễn Vịnh, sinh ngày 1/1/1914 trong một gia đình nông dân tại thôn Niêm Phò, xã Quảng Thọ, huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế. Năm 20 tuổi, chàng thanh niên trẻ Nguyễn Vịnh đã thấy “mặt trời chân lý chói qua tim” khi đọc được những bài viết của Nguyễn Ái Quốc trên báo “Người cùng khổ”, được các đồng chí Nguyễn Chí Diễu, Phan Đăng Lưu dìu dắt, đồng chí “hăm hở” tham gia phong trào cách mạng và được kết nạp vào ĐCS Đông Dương năm 1937. Trong quảng đời hoạt động cách mạng của mình, đồng chí đã bị thực dân Pháp bắt giam 3 lần ở các nhà lao Thừa Phủ, Lao Bảo, Buôn Mê Thuột và đã từng vượt ngục để tiếp tục hoạt động. Từ một Bí thư chi bộ, đồng chí đã nhanh chóng trưởng thành và được Đảng giao nhiều nhiệm vụ quan trọng: Bí thư Tỉnh uỷ Thừa Thiên, Bí thư Liên Khu uỷ Khu 4, UVBCHTƯ Đảng, Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị, Uỷ viên Bộ chính trị, Bí thư Trung ương Cục miền Nam... Dù ở đâu, lúc nào và với cương vị gì, đồng chí cũng luôn hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao. Năm 1967, giữa lúc cuộc kháng chiến chống Mỹ của dân tộc đang trong thời kỳ nóng bỏng thì Đại tướng đột ngột qua đời, để lại niềm tiếc thương vô hạn trong toàn Đảng, toàn quân và toàn dân ta.

Sau ngày đất nước thống nhất, để tưởng nhớ người con ưu tú của quê hương, Đảng bộ và nhân dân huyện Quảng Điền đã đầu tư xây dựng khu lưu niệm Đại tướng Nguyễn Chí Thanh ngay trên nền nhà cũ của gia đình Đại tướng, ở thôn Niêm Phò, xã Quảng Thọ. Trải qua một thời gian dài từ năm 1990 đến năm 2000, sau nhiều lần trùng tu tôn tạo, hiện nay khu lưu niệm Đại tướng Nguyễn Chí Thanh nằm trong khuôn viên rộng gần 1.000m2, bao gồm một số công trình như: nhà thờ, nhà bia tưởng niệm, nhà trưng bày, sân vườn... Đây là một tập hợp các công tình kiến trúc vừa mang tính truyền thống vừa mang tính hiện đại, với nhiều hiện vật, tranh ảnh thể hiện một cách sinh động cuộc đời và sự nghiệp của Đại tướng. Khu lưu niệm được xây dựng là lòng tri ân của nhân huyện Quảng Điền nói riêng và nhân dân Thừa Thiên Huế nói chung đối với Đại tướng Nguyễn Chí Thanh - người chiến sỹ Cộng sản kiên trung, vị tướng tài ba của dân tộc, một con người trọn đời vì nước vì dân. Trong những năm qua, khu lưu niệm là nơi sinh hoạt chính trị, giáo dục truyền thống cách mạng cho thế hệ trẻ trong và ngoài tỉnh.

Khu lưu niệm Đại tướng Nguyễn Chí Thanh bao gồm 3 gian nhà chính:

Nhà lưu niệm: bao gồm nhà thờ, nhà kiều, nhà bếp và sân vườn, bình phong, hòn non bộ, giếng nước... Đây là di tích gốc, trước kia là nhà ở của gia đình Đại tướng. Ngôi nhà do cụ Nguyễn Hán (Thân sinh của Đại tướng) xây dựng vào năm 1926 theo kiến trúc nhà rường một gian hai chái, mái lợp bằng mây tranh, vách xây bằng gạch vồ. Tại đây, đồng chí Nguyễn Chí Thanh (Nguyễn Vịnh) đã lớn lên và tham gia hoạt động cách mạng. Trải qua thời gian dài do chiến tranh và thiên tai tàn phá, ngôi nhà đã không còn nguyên vẹn, đến năm 1968 thì bị sụp đổ hoàn toàn. Sau ngày giải phóng (1978) thể theo nguyện vọng của nhân dân, huyện Hương Điền lúc đó đã đầu tư khôi phục lại ngôi nhà gần giống với ngôi nhà năm 1926 và trở thành nhà lưu niệm của Đại tướng. Trong nhà bày biện đơn giản, chủ yếu để thờ gia tiên của Đại tướng.

Nhà bia tưởng niệm: được xây dựng và hoàn thành vào năm 1999, nhân kỷ niệm 85 năm ngày sinh của Đại tướng (01/01/1914 - 01/01/1999), nhà bia nằm ở vị trí trung tâm của khu di tích; cao 9,5m, rộng 40m2 được thiết kế theo kiểu nhà tứ giác, mái lợp ngói. Ở vị trí trung tâm đặt trên một bia đá cao 3m, rộng 1,7m, trên đầu bia gắn hình ngôi sao 5 cánh, nội dung bia ghi tóm tắc tiểu sử, sự nghiệp của Đại tướng Nguyễn Chí Thanh, dưới chân bia đặt một bát nhang được mang từ mộ của Đại tướng ở nghĩa trang Mai Dịch - Hà Nội vào. Trước mặt bia là một khoảng sân rộng là nơi để tổ chức các buổi lễ kỷ niệm, dâng hương, dâng hoa cho khách tham quan và nơi sinh hoạt, giáo dục truyền thống, kết nạp Đoàn, Đội cho các thế hệ trẻ ở địa phương.

Nhà trưng bày bổ sung di tích: được xây dựng và hoàn thành vào năm 2002, nhân kỷ niệm 88 năm ngày sinh của Đại tướng (01/01/1914 - 01/01/2002). Ngôi nhà được xây bằng bê tông cốt thép kiên cố, nền lát gạch hoa; diện tích 100m2, bên trong trưng bày về “Cuộc đời, thân thế và sự nghiệp của Đại tướng Nguyễn Chí Thanh” với hơn 100 tài liệu, hiện vật, tranh ảnh các loại. Vị trí trung tâm của ngôi nhà được dùng làm gian khánh tiết, thiết trí một bức tượng đồng bán thân tỷ lệ 1/1 do con cháu của Đại tướng trao tặng nhân kỷ niệm 34 năm ngày mất của đồng chí, phía sau bức tượng gắn biểu tượng Quốc kỳ và Quốc huy nước CHXHCN Việt Nam. Đó là biểu tượng thiêng liêng, cao quý; thể hiện lý tưởng suốt đời phấn đấu, cống hiến không mệt mỏi của người Cộng sản trung kiên - Nguyễn Chí Thanh. Nội dung trưng bày được chia làm 3 phần chính gồm: Quê hương và gia đình Đại tướng Nguyễn Chí Thanh; đồng chí Nguyễn Chí Thanh - Một con người trọn đời vì Đảng vì dân; và Đại tướng Nguyễn Chí Thanh - Niềm tự hào của dân tộc Việt Nam và quê hương Thừa Thiên Huế.